Karabükte Yaşam
SOSYAL DURUM
1- Sosyal Hayat
Karabük küçük bir yerleşim yeri iken süratli bir şekilde sanayileşme ve eş zamanlı olarak kentleşme evresi geçirmiştir. Sosyal hayat bu gelişme çizgisi içerisinde şekillenmiştir. Kent aldığı yoğun göç ile adeta Türkiye’nin küçük bir nüvesi olmuştur. Karabük’ün bir yandan işçi göçü alırken diğer yandan bu işçiyi fabrikada tutmak zorunda olması sosyal alanların yapımına ağırlık verilmesine neden olmuştur. İşin niteliği gereği ağır sanayi alanında daimi işçi bulmak son derece önemli ve çözülmesi gereken önemli bir konu olmuştur. Bu sorunu çözebilmek amacıyla Karabük Demir-Çelik Fabrikaları’nın kuruluşunu takip eden yıllarda bölgede fabrika yaşamına uygun ve çalışanlarını memnun edecek yaşam alanlarının yapımına başlanmıştır. Bu kapsamda niteliki konut ve sosyal donatı alanlarına öncelik verilmiştir. Fabrika çalışanlarının hiyerarşisine ve statüsüne uygun olarak inşa edilen evlerin hepsinin güneş almasına, bahçeli olmasına ve sıcak su ile şebekelendirilmesine özen gösterilmiştir. Lojman inşasının yanında işçi lokali, memurlar kulübü, mühendisler kulübü, spor sahaları, tenis kortu, yüzme havuzu gibi sosyal hayatının en önemli unsurları olan donatı alanları oluşturulmuştur. Bu sosyalleşme alanlarının üyelik sistemine tabi olması sosyal tabakalaşmanın bir göstergesi ve devamlılığının sağlayıcısı olmuştur.
1950'li yılların başlarında Yenişehir Mahallesi’nde yüksek gelirli ailelerin sosyal ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Yenişehir sinemasının yapılmasına karar verilmiştir. Yenişehir sineması dışında başka sinemalarda inşa edilmiştir; ancak bir sosyalleşme aracı olarak sinemaların Karabük kentindeki mekânsal yayılımları sosyal statü ve ekonomik durumla bağıntılı olmuştur. Bu anlamda Yenişehir Sineması’nı diğer sinema yapılarından ayıran en önemli unsur sosyo-ekonomik seviyesi yüksek ailelerin mekanı olmasıdır. İşçi ailelerinin erken dönemlerde bu yapıyı kullanmaışlar, Fabrika bölgesinde kendi sosyal donatılarında gösterişsiz hayatlarını yaşamışlardır.
Karabük Demir-Çelik Fabrikalarının ekonomik açıdan en güçlü olduğu dönemler sosyal hayatın en canlı olduğu dönemlerdir. Tamamen kamu sermayesinin inşa edip donattığı Karabük’te sosyal hayat Fabrikanın ekonomik krize girmesi ve özellikle özelleştilmesinden sonra adeta durma noktasına gelmiş ve Karabük ölü toprağı serpilmiş bir şehir olarak nitelendirilmeye başlanmıştır. İl ekonomisinin tek bir sektöre bağlı olması ve özelleştirme sonrası yaşanan işsizlikler il dışına göçü artırmıştır. Ancak zaman içerisinde Fabrika profesyonel yöneticilerle birlikte devletinde desteği ile yaşadığı krizleri aşmıştır.
Kamu-özel sektör yatırımları, devlet-vatandaş işbirliği ile gerçekleştirilen yatırımlar ve Karabük Üniversitesi sayesinde Karabük bu yeni duruma kendini adapte etmeyi başarmıştır. 2007 yılında kurulan üniversite, il sosyal hayatına önemli bir ivme kazandırmıştır. Üniversite yerleşkesinin yer aldığı Yüzüncü Yıl mahallesi yeni yapılan konutları, kafeleri ve alışvriş mekanlarıyla yeni cazibe merkezi haline gelmiştir. Bunun yanında Avrupa’da en iyi korunan 20 şehir arasında yer alan ve müze kent adlandırılan Safranbolu ilçesi Karabük il merkeziyle bütünleşmiş durumdadır. Safranbolu ilçe merkezi tarihi ve turistik yerleri ve doğa harikası alanlarıya bugün Karabük sosyal hayatının ayrılmaz bir parçası konumundadır.
2- Konut Durumu
1923-1932 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti’nin demiryolu politikası Ankara’yı Zonguldak’a bağlarken bu bölgeye kurulan istasyona ismi verilen Karabük’te, Demir Çelik Fabrikalarının kurulması ve hızla büyümesine paralel olarak artan göçlerle birlikte yoğun bir konut talebi ortaya çıkmıştır. Şehrin planlaması yapılırken sadece Yenişehir bölgesinin düşünülmesi, artan göçle birlikte oluşacak çarpık kentleşmenin hesap edilmemesi kentleşme sürecinde plansız yapılaşmaya sebep olmuştur. Bu açıdan bakıldığında Karabük’te yerleşim açısından iki ayrı kümelenmeden bahsedilebilir. Bunlardan ilki kentin ilk gelişme döneminde ortaya çıkan ve bugün şehir merkezini teşkil eden kısımlardır. Kısmen gecekondularla çevrilmiş bu bölümde yerleşim düzenli değildir. İkinci kısım ise kooperatifleşme sonucu oluşan ve Demir-Çelik Fabrikasının yaptırdığı konut alanlarını kapsayan nispeten düzenli bir yapılaşmanın görüldüğü bölgedir. İkinci kısıma örnek olarak 5000 Evler bölgesi gösterilebilir. Gecekondulaşmanın önüne geçebilmek amacıyla 1969 yılında 5000 Evler İşçi Yapı Kooperatifi Sitesi oluşturulmuş ve kooperatif inşaatları 1980 yılı başlarında tamamlamıştır. Bu sayede gecekondulaşma bu alanlarda belli ölçüde önlenmiştir. Bugün 5000 evler bölgesinde ağırlıklı olarak Kardemir emeklilerinin oturduğu görülmektedir.
Genel olarak bakıldığında Karabük’te üst gelir grubuna dahil olanların Yenişehir ve Şirinevler Mahallerini tercih ettikleri görülmektedir. Bu bölgenin tercih edilmesinde bu yerleşim yerlerinin okullar ve hastane bölgesi olmasının etkisi vardır.
Gecekondu yapılaşmasının görüldüğü ve alt gelir grubuna dahil olanların oturdukları bölgeler arasında kayabaşı mahallesi, bayır mahallesi, kurtuluş mahallesi, dökecek mahallesi sayılabilir. Gecekondu bölgesi olan Cevizlidere, Fatih ve Soğuksu mahallerinde TOKİ tarafından kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulanmıştır.
Karabük Üniversitesinin kurulması ile birlikte son yıllarda Yüzüncü Yıl Mahallesinde gerek özel yurt inşaatlarının gerekse 1+1 ve 2+1 ağırlıklı olmak üzere hedef kitlesi öğrenciler olan evlerin oldukça yoğun bir şekilde inşa edildiği görülmektedir. Yüzüncü Yıl bölgesinde cafe ve fast food türü yerlerin açılması, bu mahalleyi üniversite öğrencilerinin öncelikli tercihi konumuna getirmiştir.
Safranbolu ilçesi de il merkezine yakınlığı ve hareketli sosyal hayatı sebebiyle Karabük’te çalışanların tercih ettikleri ikamet alanlarındandır.
Karabük’te üniversitenin kurulmasıyla birlikte son yıllarda konut yapımı ve satışlarında önemli artışlar olmuştur.
3- İş ve Çalışma Hayatı:
Sanayileşme ile birlikte çalışma hayatı da, Demir-Çelik Tesisleri ve yan kuruluşları ekseninde gelişmiştir. Ayrıca demir ticareti, nakliyecilik ve orman işçiliği de önemli istihdam sahaları olmuştur. İl ekonomisinde tekstil sanayi büyük oranda gelişme göstermiştir.
